संस्मरण : झझल्काहरु

~डिल्ली प्रसाद आचार्य~

 

पूर्वप्रसाशक तथा पत्रकार डिल्लीप्रसाद आचार्यको संस्मरणात्मक कृति ‘झझल्काहरु’ हो । पुस्तकमा आचार्यको जीवनका तीन पाटाहरु सरकारी सेवा, खोज पत्रकारिता र यात्राका कुराहरु बलियोसँग प्रस्तुत भएको छ । 

 

ल सुनौं है त !

संस्मरण : निहाउ ! नमस्ते !

~लक्ष्मी लम्साल 'लक्ष्मीपुजा'~

 

चीनले अघि सारेको बेल्ट एण्ड रोड इनिसिएटिभबाट नेपाललगायत विश्वलार्इ हुनसक्ने फाइदा, चिनियाँ रेलका किस्साहरू, नेपालप्रतिको चिनियाँ जनताको अवधारणा, चीनको गरिबी निवारणका सुत्रहरू, शक्तिशाली

बन्दैगइरहेका चीनका राष्ट्राध्यक्ष सी चिन फिङको पारिवारिक जीवनका बारेमा पनि पुस्तकमा उल्लेख गरिएको छ।

 

नेपाल–चीन सम्बन्ध युगैं पूरानो हुनुका साथै अन्तर्देशीय सम्बन्ध जोड्नमा योगदान गरेका एेतिहासिक पात्रहरू  मन्जुश्री, सोङ्गचान गम्पो, भृकुटी, अरनिको, चिनियाँ तथा नेपाली यात्रीहरू, नेपालका तत्कालीन राजाहरूको चिनियाँ नेताहरू माअोत्सेतुङ, चाउएन लाइ, च्याङ च मिनलगायतसँगको साक्षात्कारबाट एेतिहासिक सम्बन्धलार्इ वर्तमान युगसम्म जोड्नखोजिएको छ। परम्परागत सम्बन्धलार्इ इतिहासका पात्रहरूमाथि उभिएर अन्तर्देशीय सम्बन्धमा नयाँ अायाम थप्नसकिने प्रस्ताव पनि यस पुस्तकले राखेको छ।

 

विगत छ वर्षदेखि चीनको राजधानी बेइजिङमा रहेर रेडियो पत्रकारिता गर्दै अाएका लेखकले अाफ्नो अनुभव यस पुस्तकमा उतारेका छन्। कतिपय लेखहरूमार्फत चीनप्रति अपरिचित नेपालीहरूका लागि प्रत्येक्ष अनुभवको अाभाष दिलाउने प्रयास पनि पुस्तकमा गरिएको छ।

 

विश्व विख्यात ग्रेटवाल, चिनयाँ जीवनमा अङ्कहरूको भूमिका, परम्परागत चिकित्सा, युद्धकला (कलाबाजी), चिनियाँ खानपान संस्कृति, नेपाल र चीन बीचका केही मिल्दाजुल्दा चाडपर्वहरू, चिनियाँ पेम जीवनलगायतका कुराहरूले पाठकलार्इ तुरून्तै चीनका बारेमा धेरै जानकार गराउने छन्।

 

पुस्तकको अावरणले पनि एउटा चिनियाँ हात र अर्को नेपाली हात जोडेर बाैद्धमार्गको प्रतीकलार्इ पृष्टभूमिमा पारी नमस्कार गरेको देखाइएको छ । तीमध्ये एउटा हातमा चिनियाँ र अर्को हातमा नेपाली झण्डाको संकेत चिन्ह राखिएको छ।

 

ल सुनौं है त !

संस्मरण : रेड स्क्वायर

~कृष्ण धरावासी~

 

कृष्ण धरावासी लेख्नकै निम्ति जन्मिएका हुन् भन्यो भने कसैको आपत्ति रहँदैन । रहोस् पनि कसरी, उनका उपन्यास/कथा पढेर बर्बरी आँसु झार्नेहरूको ठूलो संख्या छ । पछिल्ला वर्षमा धरावासीको गर्भधारण क्षमता देखेर धेरैले जिब्रो काढ्छन् । नकाढून् पनि कसरी ? प्रत्येक वर्षको सिँढीमा उनी जुम्ल्याहा, तिम्ल्याहा किताब जन्माउँछन् । रसिया भ्रमणको सम्झना समेटिएर लेखिएको पुस्तक रेड स्क्वायर त्यसैको पछिल्लो अध्याय हो ।

पुस्तकमा ९ जुन २०१२ देखि १२ जुलाईसम्म समेटिएको यात्रा वृत्तान्त छ । रसियन साहित्य धेरथोर पढेका र रुसको कम्युनिस्ट व्यवस्थालाई आफ्नै शैलीमा बुझेका धरावासी पुस्तकभरि आफ्नै विश्वासमाथि विमर्श गर्छन् । रुसी साहित्यमाथिको आफ्नो दृष्टिकोण र साहित्यप्रेमी नेपालीले नाम सुनेका रसियन साहित्यकारको जीवनी धेरै र तिनको लेखनमाथि व्याख्या पनि गर्छन् ।

रसियामा देखेका प्रत्येक ठाउँ र सन्दर्भको वर्णन गर्दा गर्दै धरावासी अतीतमुखी हुन्छन् । उनी आफ्ना बुझाइको सीमितता, आफ्नो भोगाइका विरोधाभासपूर्ण सन्दर्भहरूको वर्णन पनि मीठो शैलीमा गर्छन् । तुलनात्मक अध्ययन पुस्तकको विशेषता नै हो । तर, कतिपय सन्दर्भमा धरावासी त्यसै त्यसै बहकिन्छन् । उनको बहकिने मनले लेखनीलाई ठाउँठाउँमा झिँजोलाग्दो बनाइदिन्छ ।
धरावासीको पुस्तकमा आफ्नो नाम समेटिएको थाहा पाएर तिनीहरू औधी खुसी हुँदा हुन् । तर, पाठकहरू पटक्कै खुसी हुन सक्दैनन् । बग्रेल्ती नामको लस्करले कतै कतै त प्याराग्राफ नै भरिएको छ । मूल्य तिरेर धरावासीको गहन लेखनी पढ्न चाहने पाठकमाथि यो त अन्याय नै हो ।

२१ उपशीर्षकमा बाँडिएको पुस्तकले रसियाको समाजको भन्दा ‘वर्ड आई भ्यू’ मात्र राखेको छ । यसमा कम्युनिस्ट राजनीतिको इतिहास, साहित्य र समृद्धिको झलक आउँछ । यात्रा क्रममा कैयन् दृश्यको वर्णनमा धरावासीले रसियामा बसेर व्यवसायको सञ्जाल फिजाइरहेको गैरआवासीय नेपाली संघका पूर्वअध्यक्ष जीवा लामिछानेको सहायता लिएका छन् ।

कैयन् प्रसंग दोहोरिएका छन् पुस्तकमा । केही केही त लाइन नै ‘कपी पेस्ट’ गरिएजस्ता देखिन्छन् । जसले पुस्तकमा पर्याप्त सम्पादन नभएको पुष्टि गर्छ । गाडी चालक भ्लादिमिरको व्याख्या ३२ र ५२ पृष्ठमा उस्तै–उस्तै देखिन्छ । १ सय १० पृष्ठको दोस्रो अनुच्छेदको सुरु र १ सय २० दोस्रो अनुच्छेद उस्तै छ । १ सय २६ पृष्ठको पहिलो र १ सय ४७ पृष्ठको दोस्रो अनुच्छेदमा एउटै तथ्य छ । यस्तो दोहोरिने उपक्रम कैयन् पानामा छन् । त्यसले पुस्तकलाई कमजोर बनाएको छ । कमजोरी जति भए पनि धरावासी आफ्नो लेखनीमा इमानदार भने देखिन्छन् । पृष्ठ १ सय ६ मा धरावासीले स्वीकारेकै छन्, ‘भ्रमणका क्रममा टिपोट गर्ने बानी अझै बसेको छैन । त्यही भएर ठाउँ, पात्र, घटनाबारे सम्झिन र सिलसिला मिलाएर लेख्न गाह्रो पर्दैछ ।’

पृष्ठ १ सय ४९ मा धरावासीले हाकाहाकी लेखेका छन्, ‘म हरेक यात्रालाई पुस्तकको रूप दिने कोसिसमा छु ।’ यसैबाट बुझिन्छ, धरावासी आफूले देखेका, जानेका, बुझेका, भोगेका र अनुभूत गरेका सबै कुरा लेख्न चाहन्छन् । त्यही भएर उनले झिनामसिना र उल्लेख नगरे पनि हुने सन्दर्भसमेत नछुटाई लेखेका छन् । तर, यसरी लेखिएका पुस्तक खरिद गर्ने पाठकलाई न्याय गर्छ कि गर्दैन ? धरावासीको लेखनयात्रामा यो प्रश्न तरबार बनेर झुन्डिएको छ । जसको फैसला पाठकको अदालतमा कालक्रममा बिस्तारै गर्ला !

(स्रोत : समीक्षा - धरावासीको हतारको कमजोर रचना 'रेड स्क्वायर' - जनकराज सापकोटा)

 

"श्रुतीसम्बेग"कार्यक्रममा अच्युत घिमिरे 'बुलबुल'को आवाजमा यो उपन्यास सङ्ग्रहित भएको छ ।

ल सुनम न त !



Click here to Download